Nhiều khó khăn, thách thức trong việc thực hiện công tác dân số

Lễ phát động được phối hợp với UBND Thành phố Hà Nội cùng với sự tham gia của các ban ngành, đoàn thể Trung ương, TP Hà Nội và sự đồng hành của Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam (BIDV).

Phát biểu tại Lễ phát động, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, năm 2024, là năm thứ 5 thực hiện Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030, công tác dân số hiện đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, nhiều vấn đề dân số thực tiễn phát sinh đã và đang tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền vững của Việt Nam trong hiện tại và tương lai.

Cụ thể: Việc duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc chưa thật sự bền vững, xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp (năm 2023 ước tính là 1,96 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử và dự báo tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo).

Tốc độ gia tăng nhanh tỷ số giới tính khi sinh đã được khống chế, nhưng vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu giảm (năm 2023 là 112 bé trai/100 bé gái). Tốc độ già hóa dân số nhanh và sẽ sớm bước qua thời kỳ dân số vàng; tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết, mang thai và sinh con ở người chưa thành niên, tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống cần phải được cải thiện nhiều hơn...

Trong khi đó, tổ chức bộ máy làm công tác dân số chưa ổn định, thiếu thống nhất giữa các tỉnh, thành phố, nguồn lực đầu tư cho công tác dân số chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ được giao.

"Mặc dù gặp nhiều khó khăn, những người làm công tác dân số trên cả nước vẫn kiên trì, không chùn bước trước thử thách, luôn đoàn kết, đồng cam cộng khổ và tận tâm vì cộng đồng, vì sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước", Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.

Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Đảng, Nhà nước, các cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương; sự phối hợp đồng bộ, hiệu quả giữa các ban, ngành, đoàn thể; sự hưởng ứng tích cực từ mọi tầng lớp nhân dân; cùng sự quyết tâm, nỗ lực không ngừng của đội ngũ làm công tác dân số ở các cấp, nhiều bộ, ngành, địa phương đã chủ động, tích cực triển khai các hoạt động phù hợp với tình hình thực tế. 

Nhờ đó, công tác dân số năm 2024 đã được thực hiện quyết liệt, đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở với nhiều giải pháp hiệu quả.

Đó là, thực hiện sơ kết Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 về Công tác Dân số trong tình hình mới, báo cáo Ban cán sự Đảng Chính phủ; báo cáo Thủ tướng Chính phủ về Thực trạng, xu hướng mức sinh tại Việt Nam và các yêu cầu, nhiệm vụ về công tác dân số giai đoạn 2025-2045; xây dựng hồ sơ đề án trình Quốc hội ban hành nghị quyết về "Khung chính sách tổng thể về dân số, bảo đảm tỉ suất sinh thay thế phù hợp với vùng, miền, đối tượng dân cư và số lượng, chất lượng dân số"; hoàn thiện hồ sơ đề xuất xây dựng Luật Dân số dự kiến trình Chính phủ vào tháng 12/2024.

Bên cạnh đó, thực hiện đồng bộ 8 chương trình, đề án, kế hoạch về dân số đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt để giải quyết toàn diện về các mặt của công tác dân số. Nhiều mô hình hay, hoạt động tốt tiếp tục được triển khai tại các địa phương.

Ngoài ra, tổ chức nhiều sự kiện truyền thông, hội thảo quốc tế như: Tổ chức kỷ niệm 30 năm thực hiện Chương trình Hành động về Dân số và Phát triển; Hội thảo quốc tế về mức sinh thấp tại Việt Nam; các hội thảo quốc tế về di cư, tham vấn xây dựng Luật Dân số... đã tạo sự chuyển biến tích cực, lan tỏa sâu rộng và được đánh giá cao, là điểm sáng trong việc việc triển khai hợp tác quốc tế và huy động nguồn lực cho công tác dân số nước ta.

Nâng cao chất lượng dân số vì sự phát triển phồn vinh của đất nước

Tại Lễ phát động, ông Matt Jackson, Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam gửi lời chúc mừng Chính phủ Việt Nam vì những nỗ lực không ngừng trong việc giải quyết bất bình đẳng và giảm bớt chênh lệch về tình trạng kinh tế - xã hội giữa các vùng miền và các nhóm dân cư. 

Trong lĩnh vực y tế, Việt Nam đã vượt chỉ tiêu về giảm tỷ lệ tử vong mẹ, đạt mức giảm 46 phần nghìn trong 20 năm qua, cao hơn nhiều so với mục tiêu toàn cầu là 34 phần nghìn. Tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại của phụ nữ trong độ tuổi 15-49 đã tăng lên, đạt hơn 60%, góp phần nâng cao sức khỏe sinh sản cho mọi người.

Theo ông Matt Jackson, các kết quả từ nghiên cứu của Tổng cục Thống kê phối hợp cùng UNFPA cho thấy, Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn "dân số vàng", có nghĩa là mỗi người phụ thuộc được hỗ trợ bởi hai người trong độ tuổi lao động.

Tuy nhiên, dân số Việt Nam đã bắt đầu già hóa từ năm 2011 và đang già hóa với tốc độ nhanh hơn nhiều so với các quốc gia khác. Dự báo, Việt Nam sẽ trở thành một quốc gia có dân số già vào năm 2036 và là xã hội siêu già vào năm 2049. Đồng thời, Việt Nam cũng đang bước vào xu hướng mức sinh thấp, với tổng tỷ suất sinh (TFR) là 1,96 vào năm 2023.

"Sự chuyển đổi từ một xã hội trẻ thành một xã hội già có nhiều tác động sâu rộng và chúng ta cần bắt đầu chuẩn bị cho những thay đổi dân số này ngay từ bây giờ", Trưởng Đại diện UNFPA nhận định.

Bên cạnh đó, theo ông Matt Jackson, Việt Nam cũng đối mặt nhiều thách thức như: Tỷ lệ tử vong mẹ ở các vùng dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng xa cao gấp ba đến bốn lần so với mức trung bình cả nước; bạo lực giới vẫn còn phổ biến. Mặt khác, Việt Nam cũng đang đối mặt với vấn đề lựa chọn giới tính thai nhi, điều này đã được xác định là nguyên nhân chính dẫn đến sự mất cân bằng giới tính khi sinh.

Vì vậy, thông qua Lễ phát động, lãnh đạo Bộ Y tế, đại diện UNFPA tại Việt Nam và các chuyên gia mong muốn các cấp chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội, từng gia đình và toàn xã hội nâng cao nhận thức và đề cao trách nhiệm về ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác dân số.

Đồng thời, thúc đẩy sự tham gia, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, ngành và toàn dân, cũng như sự hỗ trợ của quốc tế, vì mục tiêu sức khỏe, hạnh phúc của người dân và sự phát triển bền vững của đất nước.

"Bước sang năm 2025 và những năm sắp tới, chúng ta tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức hơn nữa, nhiều chỉ tiêu có nguy cơ khó đạt. Để thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ, chỉ tiêu kế hoạch được giao, Bộ Y tế kêu gọi toàn thể đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác dân số tiếp tục đoàn kết, tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc tham mưu với các cấp uỷ Đảng, chính quyền; phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể và động viên mọi tầng lớp nhân dân thực hiện hiệu quả chủ trương, chính sách về công tác dân số", Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.