Xã hội hóa vaccine, người dân được hưởng lợi như thế nào?

Liên quan đến vấn đề xã hội hóa vaccine, PV Báo Gia đình & Xã hội đã có cuộc phỏng vấn chuyên gia y tế, PGS.TS Trần Đắc Phu - nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Cố vấn Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam (Bộ Y tế).

PGS.TS Trần Đắc Phu. Ảnh: TL

Thưa PGS.TS Trần Đắc Phu, ông có quan điểm thế nào về việc Thủ tướng Chính phủ thành lập Quỹ vaccine phòng chống COVID-19?

- Trong điều kiện dịch cấp bách như hiện nay, quyết định của Thủ tướng Chính phủ là hoàn toàn hợp lý. Bởi quan điểm của Đảng, Nhà nước là "chống dịch như chống giặc". Để chống được "giặc" này, chúng ta đã huy động toàn bộ các xã hội tham gia. Đặc biệt là vấn đề xã hội hóa vaccine, bởi vaccine mang lại hiệu quả lớn trong phòng chống dịch.

Để đạt được mục tiêu miễn dịch cộng đồng, với khoảng 60 – 70% dân số được tiêm vaccine nhanh nhất thì xã hội hóa vaccine là hướng huy động nguồn vaccine để chúng ta có nguồn vaccine sớm nhất.

Theo đó, chúng ta cần phải có khoảng 150 triệu liều vaccine để tiêm cho người dân, nếu là loại tiêm 2 liều.

Việc huy động nguồn lực từ xã hội để mua vaccine có mâu thuẫn với chính sách về tiêm phòng vaccine miễn phí cho người dân, thưa ông?

- Đúng là trong Luật Phòng chống truyền nhiễm, tiêm chủng phòng chống dịch có nhấn mạnh, tiêm chủng là bắt buộc và được miễn phí.

Tôi nghĩ rằng, những dịch trước đây thường là nhỏ vì vậy Nhà nước có thể đáp ứng nguồn lực vaccine.

Quỹ vaccine phòng chống COVID-19 đã được Chính phủ đưa ra nên tôi cho rằng, huy động nguồn lực từ xã hội để mua vaccine không mâu thuẫn với chính sách về tiêm phòng vaccine.

Việc này chỉ làm cho chúng ta đạt miễn dịch cộng đồng sớm nhất, nhanh nhất. Chúng ta phải nhanh chóng tiêm cho các đối tượng tuyến đầu tham gia phòng, chống dịch, những đối tượng nghèo, chính sách...

Mặc dù Nghị quyết 21 của Chính phủ đưa ra 11 đối tượng thuộc diện tiêm chủng miễn phí nhưng trước tình hình dịch cấp bách, nhất là tại Bắc Giang, Bắc Ninh thì việc tiêm vaccine cho đối tượng công nhân càng phải cấp thiết. Bởi công nhân là những người làm ra sản phẩm cho xã hội, mà những sản phẩm của xã hội lại là yếu tố nguồn lực có tính quyết định trong công tác phòng, chống dịch.

Hiện có 36 doanh nghiệp đủ điều kiện nhập khẩu vaccine. Họ được nhập những vaccine mà Bộ Y tế cấp phép. Tôi đánh giá rất cao những doanh nghiệp thực hiện xã hội hóa vaccine. Bởi họ không chỉ xã hội về vấn đề tài chính mà cả nguồn cung vaccine.

Tuy nhiên, vaccine là thuốc đặc biệt. Do đó, doanh nghiệp nhập khẩu và tiêm vaccine cho người dân phải đảm bảo quy định tiêm chủng rất ngặt nghèo, từ khâu sản xuất, vận chuyển, bảo quản đến tiêm chủng.

Hiện chúng ta đã đàm phán với một số nước để chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine. Việt Nam có đội ngũ giàu kinh nghiệm về sản xuất vaccine, nên khi được chuyển giao công nghệ, chúng ta nhanh chóng tiếp cận không chỉ sản xuất vaccine phòng COVID-19, mà còn có thể học tập để sản xuất nhiều loại vaccine khác.

Xã hội hóa vaccine giúp Việt Nam đạt mục tiêu miễn dịch cộng đồng sớm nhất. Ảnh: Đ.Duy

Xã hội hóa nguồn cung vaccine có làm phát sinh việc đẩy giá vaccine trong tương lai?

- Khi sinh ra Quỹ vaccine phòng chống COVID-19, chúng ta đã có những quy định rất chặt chẽ và Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu cấm mọi hình thức trục lợi, thao túng, không minh bạch trong việc mua sắm, cung ứng vaccine.

Hiện không phải chỉ Bộ Y tế tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mà tất cả các Bộ, ngành có liên quan, đặc biệt Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT, các cơ quan khác đều có trách nhiệm, chức năng giám sát về mặt tài chính. Thời gian qua, vi phạm trong phòng, chống dịch đều được xử lý nghiêm. Do đó, tôi tin tưởng vấn đề giá vaccine được giám sát chặt chẽ.

Bởi mục tiêu xã hội hóa vaccine là mang lại lợi ích cho người dân và khi đảm bảo được nguồn cung từ việc sản xuất vaccine, sẽ thực hiện được kế hoạch bao phủ tiêm chủng và giá vaccine sẽ giảm so với giá vaccine nhập khẩu.

Ông đánh giá như thế nào về việc sản xuất vaccine của chúng ta, tính đến thời điểm hiện nay, thưa ông?

- Như tôi đã nói, Việt Nam là quốc gia có kinh nghiệm sản xuất vaccine và chúng ta đã sản xuất trên 10 loại vaccine.

Hiện có 3 nhà sản xuất vaccine COVID-19, là Nanogen, Ivac và Vaibiotech. Hiện vaccine đưa vào giai đoạn 3 là của Nanogen.

Nếu vaccine thử nghiệm giai đoạn 3 tốt thì trong năm 2021, chúng ta sẽ có vaccine tiêm cho người dân.

Dự báo tình hình dịch COVID-19 có thể sẽ không hết ngay. Hơn nữa, có những vaccine không chỉ tiêm 2 mũi đạt miễn dịch tốt mà phải tiêm nhiều mũi và tiêm lâu dài hơn. Do đó, việc sản xuất vaccine ở trong nước vô cùng cần thiết để đáp ứng nguồn trước mắt và lâu dài.

Tiêm vaccine càng sớm càng tốt, chúng ta phải thần tốc, tổng lực cho tiêm vaccine. Bởi chỉ có tiêm vaccine sớm, tình hình dịch bệnh mới được giải quyết.

Từ nay đến cuối năm, chúng ta muốn có nhiều vaccine và mục tiêu đến tháng 10/2021, vaccine phải bao phủ toàn dân để đạt miễn dịch cộng đồng với khoảng 60 - 70% (khoảng 50% dân số).

Tuy nhiên, tôi nhấn mạnh, từ nay đến hết năm 2021, chúng ta chưa đạt được tỉ lệ mong muốn đó, nên người dân thực hiện tốt khuyến cáo 5K của Bộ Y tế, kể cả những người đã tiêm vaccine.

Ông có khuyến cáo gì đối với những doanh nghiệp nhập khẩu vaccine?

- Doanh nghiệp nhập khẩu muốn tiêm cho người dân (không phải là cán bộ, công nhân của doanh nghiệp đó), cần phải có sự chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Y tế để xem xét ưu tiên tiêm cho những đối tượng nào.

Đối với công nhân thuộc doanh nghiệp cũng cần xếp thứ hạng ưu tiên và phải có kỹ thuật tiêm. Bởi tiêm vaccine không phải là tiêm thuốc bình thường, mà còn phải khám chỉ định để sàng lọc phản ứng, dị ứng, sốc phản vệ... và theo dõi sau tiêm 14 ngày.

Chúng ta cần tuân thủ quy định của Bộ Y tế về quy trình tiêm chủng để đảm bảo an toàn và đạt được hiệu quả cho người được tiêm.